Ktoś mógłby się zdziwić – totalitarny liberalizm ? Czyż to nie jest oksymoron ? Otóż nie. Liberalizm wiąże się z uznaniem prymatu wolności jednostki jako podstawy organizacji porządku społecznego, podczas gdy totalitaryzm oznacza całkowią dominację danej perspektywy ideowej. Nie ma więc tu zadnego cudu. Liberalizm organizuje się w kontekście społecznym, a wtedy przechodzimy ze sfery pojęć do sfery praktyki społecznej i struktur społecznych, a rozwój społeczny ma swoją odrębną dynamikę w odróżnieniu od statycznych pojęć i dopiero tu dochodzi do zaskakujących efektów. Dominacja w naturalny sposób prowadzi do totalitaryzmu.
Jeżeli pamiętamy, że ludzkie życie przebiega w dwóch wymiarach – biologicznie indywidualnym i społecznie kulturowym, to widać, że porządek ludzkiego życia może być zorganizowane między dwoma skrajnymi biegunami, od skrajnego indywidualizmu do skrajnego kolektywizmu i w ten sposób będziemy mieli dwie potencjalne sfery totalitaryzmu. Jednostki żyją w społeczeństwie, a jedni ideolodzy przypisują dominującą rolę aspektowi jednostkowemu, a inni społecznemu, przy czym obie strony ignorują nierozłączność obu aspektów. Różne są więc rodzaje niebezpieczeństw, jakimi grożą te dwa totalitaryzmy.
Jeden totalitaryzm (komunistyczno-nazistowski) odbiera indywidualizm jednostce i traktuje społeczeństwo jako jedyny podmiot, zbiorowisko niezróżnicowanych, pozbawionych jakiejkolwiek autonomii jednostek. Steruje się społeczeństwem tak jakby stanowiło ono wewnętrznie niezróżnicowaną całość. Drugi totalitaryzm neguje istnienie społeczeństwa, traktuje jednostki jako zupełnie niezależne od siebe byty i społeczeństwo traktuje jak przypadkowe zbiorowisko odrębnych atomów.
Liberalizm ogranicza lub eliminuje z polityki wątki wspólnotowe, koncentruje się na indywidualnej wolności jednostki, na jej prawach i przywilejach i uznaje je za ważniejsze od idei czy zasad akcentujących prymat więzi ponadjednostkowych, grupowych czy wspólnotowych. Liberał pozwoli jednostce raczej wyciąć las czy użyć parcelę pod budowę hipermarketu niż je zachować lub przeznaczyć do innych celów służących lokalnej wspólnocie. Opór jednostek czy grup kontestujących perspektywy skrajnie indywidualistyczne zostaje spacyfikowany przy pomocy mało spektakularnych środków propagandy medialnej – zostaje przemilczany lub ośmieszony przy użyciu przemocy symbolicznej, co odbiera mu wsparcie społeczne i spycha na margines. W ten sposób dochodzi do dominacji jednej perspektywy ideologicznej.
Z kolei skrajny kolektywizm oznaczający dominację jakiejś idei kolektywistycznej prowadzi do spektakularnych represji fizycznych w postaci masakr i ludobójstwa mającego wyeliminować tych, którzy nie chcą się podporządkować danej idei. Niebezpieczeństwa związane z dominacją skrajnego indywidualizmu nie muszą być tak spektakularne, bo atomizacja jednostek, oderwanie ich od siebie, redukowanie ich społecznego potencjału sprawiają, że jednostki pozbywają się cech wspólnych, które umożliwiłyby im stawianie oporu, więc nie powstają tak zdecydowane grupy kontestatorskie, które trzeba by masowo represjonować czy eliminować fizycznie.
Właściwy porządek społeczny musi wziąć pod uwagę fakt, że jednostka kształtuje się tylko w ramach relacji wspólnotowych i że to tylko wspólnota może i musi zapewnić jednostce odpowiednie wolności, które pozwolą zbilansować jej rozwój osobisty z rozwojem całej wspólnoty. Trzeba umieć wyważyć oba aspekty ludzkiej natury.
Jeżeli więc popatrzymy na sytuację w krajach takich jak Polska czy Węgry, gdzie istniej pamięć i intelektualna technologia walki z totalitaryzmem komunistycznym czy nazistowskim, to widzimy, że ludzie w krajach zachodnich, nie posiadający takich tradycji, nie mają narzędzi do walki z totalitaryzmem o charakterze liberalnym.
KOMENTARZE
Monada - Kulą w płot. Wątek dotyczy polityki lokalnej władz platformerskich, które zezwoliły właścicielowi na wycięcie kawałka lasu i wybudowanie w nim domów, mimo protestów mieszkańców okolicznych osiedli. Mamy w Gdańsku w Łostowicach trwały pomnik postkomunistycznych afer.
Pozostałe komentarze
Idee mają to do siebie, że czasami przekształcają się w praktykę społeczną. I tak jest z totalitaryzmem liberalnym. Podłożem do występowania idei oraz rozwiązań praktycznych jest ludzka natura mająca charakter dwoisty - biologiczny indywidualizm i kulturowa socjalność. Totalitaryzm może więc rozwijać się w dwóch różnych skrajnych kierunkach - albo w kierunku skrajnej indywidualizacji albo skrajnego kolektywizmu.
